Anemi (Kansızlık) Nedir? Anemi kandaki alyuvar sayısı ya da hemoglobin düzeyinin hastanın yaşı ve cinsiyetine göre olan normal değerin altına düşmesidir. Anemi ya da halk deyişiyle kansızlık kanda kırmızı hücrelerin (alyuvar, eritrosit) içinde bulunan ve oksijen taşımakla görevli olan hemoglobin molekülünün miktarında azalma olmasıdır. Hemoglobin, akciğerlerden dokulara oksijen taşımakla görevli, yapısında demir bulunduran ve kana kırmızı rengini veren bir maddedir. Anemi; bir hastalığın işaretidir. Demir eksikliği, aneminin en sık nedenidir.
Anemi Hangi Yaşlarda Görülür?
Tüm yaşlarda görülmesinin yanında nedenler farklı olabilir. Demir eksikliği anemisi en sıklıkla bebeklerde, ergenlik döneminde ve genç bayanlarda görülür. Bu durum; bu grupta demir eksikliğinin en sık nedenleri hızlı büyüme, uygun ek besinlerin verilmemesi ve adetlerle olan kanamalar nedeniyle demir kaybının besinle karşılanandan fazla olmasıdır. Bir gebelik yaklaşık 500 ila 1000 miligram demir kaybıyla sonuçlanır. Akdeniz anemisi (thalasemi), taşıyıcılık ve benzeri hafif formları dışında hayatın ilk yıllarında teşhis edilir. Taşıyıcılık durumu evlilik öncesi taramalar gibi rutin sağlık incelemeleri ya da başka bir rahatsızlık için yapılan araştırmalar esnasında yapılan kan sayımları neticesinde tesadüfen ortaya çıkar. Erkeklerde ya da menapoz dönemindeki bayanlarda demir eksikliği sıklıkla devam eden gizli bir kan kaybına işaret eder.Bunun nedeni genellikle mide-bağırsak sisteminden kaynaklanan gizli kanamalardır. İleri yaşlarda anemi nedenleri vitamin B12 eksikliği, kronik iltihabi hastalıklar, kan-lenf sistemi ile ilgili ya da diğer organlarla ilişkili kötü huylu hastalıklar çıkma riski daha yüksektir.
Anemi Hangi Cinsiyette Daha Fazla Görülür?
Demir eksikliği anemisi adet gören genç bayanlarda sık izlenen bir hastalıktır. Bunun dışında anemi ile sonuçlanan hastalıklarda genellikle belli bir cinsiyet farkı yoktur.
Anemi'nin Risk Faktörleri:
Anemi çeşidi olarak en sık görülen anemi çeşidi demir eksikliği anemisidir. Demir eksikliği anemisinin nedeni çocuklarda sıklıkla diyetle yeterli demir alınmamasına bağlı olarak gelişir. Sık burun kanaması, sık veya fazla miktarda adet kanamaları, kronik ishal, mide-bağırsak sisteminden olan kronik kan kayıpları demir eksikliği anemisine sıklıkla neden olur. Bunun yanında bazı ailevi kansızlık yapan nedenler ya da kemik iliğinde kan yapımını azaltan bazı enfeksiyon ya da ilaçlar da anemiye neden olabilir.
Anemi'nin Belirtileri
Anemili hastalarda görülebilecek belirtiler:
- Ciltte, dudaklarda, avuç içlerinde ya da göz kapaklarındaki kılcal damarlarda solukluk
- Kalp hızında artış (çarpıntı-taşikardi)
- Nefes almada güçlük (dispne)
- Yorgunluk
- Sersemlik
- Baş dönmesi, (özellikle ayağa kalkarken veya ani hareketlerde, göz kararması tarzında kısa süreli )
- Gözlerde bulanık görme
- Huzursuzluk
- Sarılık (ciltte ve göz akında sararma)
- Karaciğer ya da dalakta büyüme
- Büyüme ve gelişmede yavaşlama ya da gecikme
- Yara iyileşmesinde gecikme
Dilde ağrı, yanma, çatlaklar, ağız kenarlarında çatlaklar besin faktörlerinin (demir, vitamin B12 ya da folik asit ) eksikliğine bağlı anemilerde izlenebilirler. Ellerde ve ayaklarda uyuşmalar, denge bozuklukları pernisyöz anemi adı verilen tipi başta olmak üzere vitamin B12 eksikliklerinde izlenebilirler.
Ağır demir eksikliklerinde tırnaklarda kaşıklaşma, yutkunmada güçlük ve toprak, kil, buz gibi besin özelliği olmayan maddelerin yenmesi (pika) görülebilir. Hemolitik anemilerde sarılık, idrarda renk değişiklikleri, genç yaşta safra kesesi taşları ve iliğin genişlemesine bağlı olarak yüz kemiklerinde şekil bozuklukları görülebilir.
Doğuştan gelen kansızlıklarda ilerleyen yaşlarda vücutta demir birikimine bağlı karaciğer ve kalp sorunları ve bunlarla ilişkili belirtiler görülebilir.
Hastanın tıbbi öyküsü ve fizik muayenesine ek olarak, tam kan sayımı ile konulur. Anemi nedenini bulmaya yönelik olarak hastalardan kan demir ve vitamin düzeyleri ya da kanın yapıldığı doku olan kemik iliğinden biyopsi alınarak incelenmesi gerekebilir. Anemi nedenleri yetersiz beslenme, kanamalar, enfeksiyonlar, bazı kalıtsal hastalıklar ve ilaçlar olabilir.
Anemi çeşitleri :
1. Demir eksikliği anemisi
2. Megaloblastik anemi
3. Hemolitik anemi
4. Orak hücreli anemi
5. Talasemi
6. Aplastik anemi
7. Kronik hastalık anemisi
8. Fizyolojik anemi
Kansızlık bazen rutin sağlık incelemeleri sırasında ya da başka bir hastalıkla ilişkili şikayetlerin tetkik edilmesi sırasında rastlantısal olarak ortaya konulabilir.( Tam kan sayımı testi). Anemi olarak değerlendirilen hemoglobin düzeyi yaşa ve cinsiyete göre değişmektedir.
Aneminin belirlenmesi uygun tedavi yeterli değildir. Aneminin hangi hastalıklara bağlı olduğunun belirlenmesi mutlaka gereklidir. Bunun için kan testleri, idrar ve dışkı tetkikleri ile bazı hastalarda radyolojik, endoskopik ve jinekolojik incelemeler gerekebilmektedir. Nedeni saptanamayan kansızlık hallerinde kemik iliğinden incelenmek üzere örnek alınması gerekebilmektedir.
Anemi Tedavisi
Anemi tedavisinde altta yatan nedenin düzeltilmesi ve eğer varsa eksik olan besin faktörünün (demir, B12 vitamini ya da folik asit) takviye edilmesi ile yapılır. Bununla düzeltilemeyen ya da yeterli hızda düzeltilemeyecek ağır anemilerde kan transfüzyonu ve kan yapımını uyaran hormonların (eritropoietin) kullanılması gerekebilir. Demir eksikliği ya da vitamin eksikliklerine bağlı gelişen anemilerde demir ya da vitamin içeren ilaçlara ek olarak diyette de değişikliklerin yapılması gerekebilir. Kronik hastalıklara ya da enfeksiyonlara bağlı gelişen anemilerde altta yatan hastalığın tedavisi ile aneminin de tedavisi mümkün olur. Eğer aneminin nedeni alyuvar yıkımındaki artış ise (hemolitik anemi) hasta dalağın çıkarılması (splenektomi) gerekebilir. Aşırı kan kaybına bağlı gelişen anemilerde hastaya kan verilmesi gerekebilir. Eğer aneminin nedeni vücutta alyuvar yapımında azalma ise bu durumda hastaya kemik iliği nakli yapılması uygun tedavi seçimi olabilmektedir.
Anemi'nin Klinik Seyri:
Anemi, çocuklarda sık görülmesi nedeniyle ağır anemiler çocuğun büyüme ve gelişmesini olumsuz yönde etkiler. Bu bakımdan erken tanı ve tedavisi önem taşımaktadır. Anemininklinik seyri altta yatan hastalığa bağlı olarak değişebilir. Besin eksikliğine bağlı olarak gelişen anemiler altta malign (kötü) bir hastalık olmadığı sürece genellikle tedavi seyri çok iyidir. Ancak, özellikle uygun tedavi edilmeyen demir eksikliği anemisi tekrarlayabilmektedir.
