Kolon Kanseri

Kolon Kanseri Nedir? Kolon kanseri; sindirim sisteminin alt kısmı olan kalın bağırsakta (kolon) oluşan bir kanser çeşididir. Rektal kanseri; kalın bağırsağın son birkaç santiminde oluşan kanser çeşididir. İkisi birlikte kolorektal kanser olarak adlandırılır.

Kolon kanseri vakalarının çoğu, hücrelerin küçük, kanserli olmayan (iyi huylu) adenomatöz polip denilen hücre kümelerinin oluşumuyla başlar. Zamanla bu poliplerin bazıları kolon kanserine sebep olur.

Polipler küçük olabilir ve az sayıda belirti oluşabilir. Bu nedenle, doktorlar polipler kanser oluşturmadan önce tespit etmek için düzenli tarama testleri tavsiye eder.

Kolon Kanseri Belirtileri

Kolon kanseri belirtileri ve semptomları şunları içerir:

• İshal ya da kabız gibi dışkı kıvamında ve bağırsak alışkanlıklarında değişiklik
• Dışkıda kan veya rektal kanama
• Kalıcı karın ağrısı; kramp ya da gaz gibi
• Zayıflık veya yorgunluk
• Açıklanmayan kilo kaybı
• Bağırsaklarda hep doluluk hissi

Kolon kanseri olan birçok kişi, hastalığın erken dönemlerinde herhangi bir belirtiyle karşılaşmamaktadır. Semptomplar ortaya çıktığı zaman, kanserli bölgenin büyüklüğüne ve bulunduğu yere göre değişiklik gösterecektir.

Ne zaman doktora gitmeli?

Eğer kolon kanserinin belirtilerinden birini kendinizde gözlemlerseniz (örneğin dışkıda kan, bağırsak alışkanlıklarında kalıcı değişiklikler), doktorunuzdan randevu alınız. Size ne zaman kolon kanseri taraması yapılacağı hakkında doktorunuzla konuşun. Genellikle ellili yaşlarda kolon kanseri taramaları tavsiye edilir. Eğer aile geçmişinizde bu hastalığın örnekleri varsa, doktorunuz daha sık ya da daha erken bir tarama önerebilir.

Kolon kanseri nedenleri

Çoğu vakada neyin kolon kanserine yol açtığı bilinmemektedir. Kolondaki sağlıklı hücreler değişim geçirdiği için kolon kanserinin gerçekleştiği bilinmektedir.

Sağlıklı hücreler vücut fonksiyonlarını normal düzeyinde kalmasını sağlamak için sağlıklı hücreler düzenli olarak büyür ve bölünürler. Fakat hücrede hasar meydana geldiğinde yeni hücrelere ihtiyaç olmasa bile o hücreler bölünmeye devam eder ve normal dokuların yakınını istila edip yok edebilirler. Kanserli hücreler vücudun diğer taraflarına yayılabilir.

Kolondaki kanser öncesi büyümeler

Kolon kanseri, kanser öncesi hücreler (polipler) topluluğu olarak kolonun iç kısmında oluşum gösterir. Polipler mantar şeklinde, düz ya da kolonun duvarında gömük olarak bulunabilir. Poliplerin kansere dönmeden alınması kanseri önleyebilir.

Kalıtımsal gen mutasyonları kolon kanseri riskini arttırabilir

Kalıtımsal genlerin sadece az bir kısmı kolon kanserine sebep olabilir. Kalıtımsal gen mutasyonları kanser riskini arttırır, kanseri kaçınılmaz yapmaz.

En yaygın kalıtımsal kolon kanseri türleri:

Kalın bağırsağın ailevi adenomatöz polipleri(FAP): Nadiren görülen ve binlerce polipin kolonda gelişmesine sebep olan bir bozukluktur.

Kalıtımsal polip dışı kolorektal kanser(HNPCC): Lynch sendromu olarak da bilinir. Kolon ve diğer kanser çeşitlerinin oluşma riskini arttırır. Lynch sendromu olanların 50 yaşa gelmeden kansere yakalanma eğilimleri yüksektir.

Bu tür nadir görülen kalıtımsal kolon kanseri sendromları genetik testler ile saptanabilir. Eğer aile geçmişiniz hakkında endişeleriniz varsa doktorunuzla görüşmeniz yararlı olacaktır.

Risk Faktörleri:

Kolon kanseri riskini arttıran faktörler şunlardır:

• İleri yaş. Kolon kanseri tanısı konulan hastaların büyük çoğunluğu 50 yaş üstüdür. Kolon kanseri genç kişilerde de ortaya çıkabilir, ancak çok daha az sıklıkla ortaya çıkar.
• Polip kanseri ya da kolokretal kanser geçmişi. Kolon kanseri ya da adenomatöz polip geçmişiniz varsa, ileride kolon kanseri olma riskiniz daha yüksektir.
• Enflamatuar bağırsak hastalıkları. Ülseratif kolit ve Chron hastalığı gibi kronik kolon inflamatuar hastalıkları, kolon kanseri riskini arttırır.
• Kolon kanserini arttıran kalıtsal sendromlar. Ailenizde nesilden nesle aktarılan genler, kolon kanseri riskini arttırabilir. Bu sendromlar; ailesel adenomatöz polipozis ve Lynch sendromu olarakda bilinen polip dışı kolorektal kanser olabilir.
• Ailenizin kolon kanseri ve kolon polip geçmişi. Eğer bu hastalığa sahip olan bir ebeveyniniz, kardeşiniz ya da çocuğunuz varsa kolon kanserine yakalanma olasılığınız yüksektir. Birden fazla aile üyesinde kolon kanseri ya da rektum kanseri varsa, risk daha da büyüktür. Bazı durumlarda, bu bağlantı kalıtsal ya da genetik olmayabilir. Bunun yerine, aynı aile içindeki kanser aynı kanserojen maddeye maruz kalmalarından dolayı oluşmuş olabilir.(yaşam tarzından ya da beslenmeden).
• Düşük lifli, yüksek yağlı beslenme. Kolon kanser ve rektum kanseri yüksek kalorili, yüksek yağlı ve düşük lifli beslenmeyle ilişkili olabilir. Bazı araştırmalar sonucunda kırmızı et tüketimi fazla olan kişilerde kolon kanseri riski daha fazladır.
• Hareketsiz yaşam tarzı. Eğer aktif bir yaşam tarzınız yoksa kolon kanserine yakalanma olasılığınız daha fazladır. Düzenli fiziksel aktivite bu riski azaltır.
• Diyabet. Diyabet ve insülin direnci olan kişilerde kolon kanserine yakalanma riski daha fazladır.
• Obezite. Obez kişilerde, normal kilolu insanlara oranla daha fazla kolon kanseri olma riski vardır.
• Sigara. Sigara içenlerde kolon kanseri riski olabilir.
• Alkol. Ağır alkol kullanımı kolan kanseri riskini arttırabilir.
• Kanser için radyoterapi tedavisi. Önceki kanser tedavilerinde karın bölgesine yönelik radyasyon tedavileri olmuş ise kolon kanseri riski artabilir.

Test ve Tanı:

Kolon kanseri teşhisi

Belirti ve bulgularınız kolon kanseri olabileceğinizi gösteriyorsa, doktorunuz bir veya daha fazla test ve prosedür tavsiye edebilir:

• Kamera yardımıyla kolonu inceleme (kolonoskopi). Kolonoskopide, uzun, esnek ve ince bir tüpe video kamera bağlanarak tüm kolon ve rektum görüntülenir. Herhangi bir şüpheli doku bulunursa, doktorunuz doku analizi için örnek tüp yardımıyla cerrahi aletler geçirebilir ve doku örneği alabilir.
• Birden fazla CT görüntüsü  alarak kolonun 3 boyutlu imajını oluşturmak. Bu yönteme sanal kolonoskopi de denir, CT kolon için birden fazla görüntüyü birleştirerek ayrıntılı bir görüntü elde etmeye yardımcı olur.

Kolon Kanseri Evreleri

Kolon kanseri teşhisi konulduğunda doktorunuz kanserin evresine belirlemek için testler isteyecektir. Evreleme, sizin için en uygun tedaviyi belirlemede yardımcı olur.

Evrenin belirlenmesi testleri, karın ve göğüs CT görüntüleme yöntemleri içerebilir. Birçok durumda, kolon kanserinin evresi ameliyata kadar tespit edilemez. Kolon kanseri aşamaları şunlardır:

• Birinci evre: Kanser kolon veya rektumun mukozasında bulunmaktadır, rektumun ya da kolon duvarının ötesine geçmemiştir.
• İkinci evre: Kanser, kolon ya da rektum duvarından içeri doğru yayılmaya başlar fakat lenf düğümlerine henüz yayılma başlamamıştır.
• Üçüncü evre: Yakın lenf düğümlerinize kanser bulaşmıştır fakat, vücudunuzun diğer bölümlerine henüz yayılmamıştır.
• Dördüncü evre: Kanseriniz başladığı bölgeden daha uzak bölgelerde sıçramıştır karaciğer, akciğer gibi…

Kolon Kanseri Tedavisi ve İlaçlar:

Doktorunuzun önereceği tedavi hastalığınızın kaçıncı evrede olduğuna bağlı olarak belirlenir.  3 temel seçenek: Ameliyat, kemoterapi ve radyasyondur.

Kanserin erken safhaları için ameliyat:  Eğer kanseriniz henüz erken safhadaysa ve poliple sınırlanmışsa doktorunuz kolonoskopi sırasında tamamını çıkartabilir. Daha büyük polipler ise endoskopik mukozal rezeksiyon ile alınabilir. Eğer patoloji uzmanı kanserin tamamen temizlendiğinden eminse başka tedavilere gerek olmayabilir.

Kolonoskopi sırasında tamamı alınamayan polipler laparoskopik cerrahi yöntemiyle alınabilirler. Karın bölgesinden birkaç bölgeden cihazlar vücuda girer. Bu cihazın bir ucunda da kolonu detaylı görüntülenmesini sağlayan kamera bulunmaktadır. Kanserin bulunduğu bölgedeki lenf düğümlerinden parça alınabilir.

İstilacı kolon kanseri ameliyatı: Eğer kolon kanseri kolon boyunca ya da içinde büyümüşse Kanserin etrafındaki normal doku boyunca kısmi kolektomi ameliyatı ile kolonun kanserli kısmı çıkartılır. Lenf bezleri de çıkartılarak kanser için test yapılabilir.

Ameliyat sırasında kolonun ya da rektumun sağlıklı bölümleri tekrar birleştirilir. Fakat bu mümkün olmadığında yani kanser rektumun çıkışındaysa kalıcı ya da geçici kolestomi yapılır. Bu yöntem karından bir açıklık açarak bağırsak dışarıya ağızlaştırılır. Ağızın ismine stoma denir ve dışkınız bir torbaya dolar. Kolestomi bazen geçici bazen de kalıcı olabilir.

İleri aşamalardaki kanser için ameliyat: Eğer kanseriniz ileri seviyedeyse ya da genel sağlık durumunuz kötüye gidiyorsa, kolondaki blokajın ya da diğer durumların operasyonla azaltılması yoluna gidilebilir. Bu ameliyat kanseri tedavi etmese de kanamayı ve ağrıyı azaltabilir.

Kanserin sadece karaciğere sıçradığı spesifik vakalarda genel sağlık durumu iyiyse doktor karaciğerdeki lezyonu cerrahi yöntemle almayı önerecektir. Kemoterapi tedavisi bu tür bir ameliyat sonrasında uygulanabilir ve hastalığın seyrini düzeltebilir.

Kemoterapi: Kanser hücrelerinin yok etmek için kullanılan ilaç tedavisidir. Eğer kanser lenf düğümlerine sıçramışsa kolon kanseri için kemoterapi ameliyat sonrası başlatılır. Bu yolla kalserin nüksetme riski azaltılır.

Kemoterapi vücudun diğer bölümlerine yayılmış olan kolon kanseri belirtilerini azaltabilir. Ayrıca ameliyat öncesi de kullanıma başlanarak kanserin küçülmesi sağlanabilir. Rektal kanseri olanlarda kemoterapi genellikle radyasyon tedavisi ile kullanılmaktadır.

Radyasyon tedavisi: X-Ray gibi güçlü enerji kaynakları ameliyat sonrası kalan kanser hücrelerini öldürmek, ameliyat öncesinde büyük tümörleri küçültmek için ya da kolon ya da rektal kanser belirtilerini azaltmak için uygulanabilir.

Radyasyon tedavisi kolon kanserinin erken evresinde özellikle kanser rektumun duvarı boyunca nüfuz ettiğinde ya da lenf bezleri yakınına yayıldığında nadiren kullanılır. Rektal kanserde bu bir rutin işlemdir. Bu tedavi yöntemi ameliyat sonrasındaki riski azaltmak için genelde kemoterapiyle beraber uygulanır.

Hedeflenmiş ilaç tedavisi:  Sorun olan belirli bir bölgede.İleri derecede kolon kanseri olan hastalara, kanserli hücreleri hedef alan ve onların büyümesini engelleyen Avastin (bevacizumab), Erbitux (cetuximab), Vectibix (panitumumab), Stivarga (Regorafenib) ilaçları verilir.

Hedeflenmiş ilaç kemoterapiyle ya da tek olarak verilebilir. Bu yöntem genlikle ileri kolon kanserine sahip kişilerde kullanılır.

Alternatif Tıp:

Kolon kanserini tedavi eden tamamlayıcı ya da alternatif bir tedavi bulunamamıştır.

Alternatif tedavi kolon kanseriyle baş etmede yardımcı olabilir. Tanı konduktan sonra hastalarda genellikle mutsuzluk, kızgınlık, konsantrasyon bozukluğu, uyumada zorluk ve iştahsızlık gözlemlenmektedir.

Sıkıntılardan uzaklaşmak için yapılabilecekler:

• Sanat ile terapi
• Dans ya da hareket terapisi
• Egzersiz yapmak
• Meditasyon
• Müzik terapisi
• Rahatlama egzersizleri

Üstesinden Gelme ve Destek:

Kanser teşhisinin konması duygusal olarak etkilenmenize yol açar. Zamanla herkes kendi yöntemleriyle kanserle başa çıkmayı başarabilir. Kendiniz için hangi yöntemin uygun olduğunu bulana kadar bunları uygulayabilirsiniz:

Beklentilerinizi bilin

Kanser hakkında yeterli bilgiye sahip olun ki tedavi konusundaki kararlarınızda kendinizi rahat hissedin. Doktorunuzdan hangi evrede olduğunuzu, tedavi seçeneklerini ve yan etkilerini öğrenin. Ne kadar çok öğrenirseniz karar verirken o kadar emin olursunuz. Güvenilir kaynaklardan bilgi toplayın.

Ailenizi ve arkadaşlarınıza yakın olun

Yakın arkadaş ilişkilerinizin kuvvetli olmasını sağlamanız kanserle baş etmenize yardımcı olacaktır. Aileniz ya da arkadaşlarınız ev işlerinize yardım edeceklerdir ve duygusal olarak da bunalmış hissettiğinizde size destek olacaklardır.

Konuşacak birilerini bulun

Korkularınızı ve umutlarınızı anlatabileceğiniz iyi bir dinleyici bulun (Aile ya da arkadaş). Psikolojik destek almak da yararlı olabilir.

Alınacak Önlemler:

Kolon kanseri taraması: Ellili yaşların başında kolon kanseri taraması yaptırabilirsiniz çünkü bu yaşlarda görülme riski fazladır. Ancak ailenizde kolon kanseri riski varsa ya da bu hastalığa sahip birleri varsa bu testi daha erken yaptırmanız önerilir. Çeşitli tarama teknikleri vardır, doktorunuzla seçeneklerinizi hakkında konuşun ve birlikte hangi testin sizin için daha uygun olduğuna karar verin.

Riski azaltmak için yaşam tarzınızda değişiklikler yapın: Günlük hayatınızda değişiklikler yaparak kolon kanseri riskini azaltabilirsiniz, bu değişiklikler:

• Çeşitli meyve, sebze ve tam tahıllı ürünler yiyin. Meyve, sebze ve tam tahıllar; vitamin, mineral, lif ve antioksidan içerdikleri için kanseri önlemede rol oynayabilir. Çeşitli meyve ve sebzeler seçin, böylece farklı çeşitlerde besin ve vitamin almış olursunuz.
• Aşırıya kaçmadan alkol alımına dikkat ediniz. Eğer alkol almak isterseniz günlük alım kadınlarda bir bardağı, erkeklerde ise günde iki bardağı geçmesin.
• Sigarayı bırakın. Doktorunuzdan bu konuda yardım alabilirsiniz.
• Haftanın çoğu günü egzersiz yapın. Çoğu günler minimum 30 dakika egzersiz yapmayı deneyin. Eğer spor yapmayan biriyseniz yavaş yavaş başlayın ve süresinizi adım adım arttırın. Ayrıca herhangi bir spor programına başlamadan önce doktorunuzla konuşun.
• Sağlıklı olan kilonuzu koruyun. Sağlıklı bir kilonuz varsa günlük egzersiz ve sağlıklı bir diyetle kilonuzu koruyun. Eğer kilo vermek istiyorsanız, hedeflediğiniz kiloya ulaşmak için sağlıklı kilo verme yolları için doktorunuzla konuşun. Egzersiz miktarını arttırarak ve yediklerinizin kalori miktarını azaltarak yavaş yavaş kilo vermeyi hedefleyiniz.

Kolon kanseri riski yüksek olan kişiler için kanseri önleme: Kanser incesi polip veya kolon kanseri riskini azaltmak için, bazı ilaçlar ve cerrahi yöntemler bulunmuştur. Fakat, orta seviyede kolon kanseri riski olan kişilerde bu ilaçları önermek için yeterli kanır yoktur. Eğer ilerleyen derecede kolon kanseri riskiniz varsa doktorunuzla tedavilerin risklerini ve yararlarını konuşun:

• Aspirin. Bazı araştırmalar düzenli aspirin kullanımının polip ve kolon kanseri oluşumunun riskini azalttığı yönündedir. Ancak, kısa süreli ya da düşük doz aspirin kullananlarda bu doğru bulunmadı. Uzun bir süre boyunca yüksek dozda aspirin alarak kolon kanseri riskini azaltmak mümkün olabilir. Fakat bu şekilde aspirin kullanımı da gastrointestinal kanama ve ülser gibi yan etkiler doğurabilir.
• Selekoksib (celebrex): Selekoksib ve COX-2 inhibitörleri olarak bilinen bazı ilaçlar da ağrıyı azaltır. Bazı kanıtlar kanser öncesi polip oluşumunu COX-2 ilaçlarının azalttığını gösterdi. Ancak COX-2 ilaçları kalp krizi gibi rahatsızlıklara neden olduğu için iki COX-2 ilacı piyasadan kaldırılmıştır.
• Kanseri önlemek için ameliyat: Nadir durumlarda, ailesel ademomatöz polipozis gibi kalıtsal durumlar, ya da ülseratif kolit gibi enflamatuar bağırsak hastalıklarında doktorunuz meydana gelen kanseri önlemek için kolon ve rektumun ilgili bölümünün alınmasını tavsiye edebilir.