Romatoid Artrit Nedir? Romatoid artrit (RA) genellikle ayaktaki ve eldeki küçük eklemlere etki eden kronik iltihaba yol açan bir bozukluktur. Osteoartrit, normal kullanma sonucu ortaya çıkan yıpranma ve aşınmadır. Romatoid artrit, osteoartritten farklı olarak eklemlerin kaplamasını etkiler, bu da kemik aşınması ve eklem deformasyonu sonucu şişliğe sebep olur.
RA bir otoimmün hastalıktır, bağışıklık sisteminin vücuttaki dokulara saldırması sonucu ortaya çıkar. Bağışıklık sisteminin eklemleri etkilemesinin yanı sıra deri, göz, akciğerler ve kan damarları gibi vücuttaki diğer organlar da etkilenebilir.
RA, sıklıkla 40 yaştan sonra ortaya çıkar fakat her yaşta görülme ihtimali vardır. Bayanlarda görülme olasılığı erkeklere oranla daha fazladır. Tedavi, belirtilerin kontrol altına alınması ve eklem hasarının önlenmesine odaklanır.
Romatoid Artrit'in Belirtileri
- Hassas, şiş eklemler
- Birkaç saat süren sabah tutukluğu
- Kolun altındaki deride romatoid nodüllerin oluşması
- Yorgunluk, ateş ve kilo kaybı
Erken RA, ilk olarak özellikle el ve ayaklardaki ufak eklemleri etkiler. Hastalık ilerledikçe dizlere, ayak bileğine, dirseğe, kalçaya ve omuzlara sıçrayabilir. Çoğu durumda belirtiler vücudun her iki tarafında da aynı eklemlerde görülür.
RA belirtileri şiddetine göre çeşitlilik gösterebilir ve belirtiler ortaya çıkıp kaybolabilir. Hastalığın aktivitesinin arttığı dönemden sonra belirtilerin azaldığı evre görülebilir. Zamanla RA eklemlerin deforme olmasına ve eklemlerin yerinden kaymasına sebep olabilir.
Romatoid Artrit'in Risk Faktörleri
- Cinsiyet: Bayanlarda görülme ihtimali daha fazladır.
- Yaş: 40-60 yaş arasında daha sık görülür. Her yaşta görülebilir.
- Aile Geçmişi: Eğer ailenizde RA olan varsa sizde de ortaya çıkma olasılığı olabilir.
Romatoid Artrit Komplikasyonları
Romatoid şu hastalılara yakalanma riskini arttırır:
- Osteoporoz: Romatoid artrit tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar ve bu hastalıkla birlikte hastada osteoporozun –kemikleri zayıflatan ve daha çabuk kırılmasına neden olan bir hastalık- gelişme riski artabilir.
- Karpal Tünel Sendromu: Romatoid artritiniz bileklerinizi etkilerse, inflamasyon ellerinizde olan sinirleri ve parmaklarınıza giden sinirleri sıkıştırabilir ve kullanımını zorlaştırabilir.
- Kalp Problemleri: Romatoid artrit arterlerinizin sertleşmesine, ve kalbinizi çevreleyen kesenin iltihaplanmasına neden olabilir.
- Akciğer Hastalıkları: Romatoid artrit olan kişilerde, inflamasyon ve akciğer dokularında zedelenmeler; ilerleyici nefes darlığına neden olabilir.
Romatoid Artrit'in Testleri ve Tanısı
Romatoid artritin erken aşamalarda teşhiş edilmesi zor olabilir, bunun nedeni ise erken bukge ve belirtilerin pek çok farklı hastalıktakilere benzer olmasıdır. Tanıyı koyabilmek için kesin bir test veya fiziksel bir bulgu yoktur. Fiziksel muayene sırasında, doktorunuz şişlik, kızarıklık ve sıcaklıkla ilgili farklılıkların olup olmadığını anlamak için eklemelerinizi kontrol edecektir.
- Kan Testleri. Romatoid artrite sahip kişiler vücütta iltihabi bir sürecin varlığını gösteren bir sedimentasyon hızına(ESR veya sed oranı) sahip olma eğilimindedirler. Diğer yaygın kan testleri romatoid faktörler ve anti-CCP olup olmadığına bakarlar.
- Röntgen. Doktorunuz zaman içinde romatoid artritin ilerlemesini kontrol etmek için röntgen çektirmenizi isteyebilir.
Romatoid Artrit Tedavisi ve İlaçlar
Romatoid artrit için tedavi yoktur. İlaçlar; eklemlerdeki iltihabı azaltmak, ağrıyı ve eklem hasarını önlemek ya da yavaşlatmak için kullanılır. Fiziksel tedavi, eklemlerinizi korumak için neler yapabileceğinizi öğrenmenizi sağlar. Eğer hastalık eklemlerinize ciddi bir hasar vermişse ameliyat gerekebilir.
İlaçlar
Romatoid artrit tedavisinde kullanılan birçok ilacın ciddi yan etklerinin olma potamsiyeli vardır. Doktorlar genellikle, başlarda az yan etkileri olan ilaçları verirler. Hastalık ilerledikçe daha güçlü ilaçlar gerekebilir.
- NSAID: Nonsteroidal anti-enflamatuar ilaçlar(NSAID) ağrıyı ve iltihabı azaltır. Reçeteyle alınmayan NSAID ler ibuprofen ve naproksen sodyum içerir. Güçlü NSAID ler ise reçeteyle kullanılır. Yan etkileri; kulak çınlaması, mide rahatsızlıkları, kalp sorunları, karaciğer ve böbreklarde hasar olabilir.
- Steroidler: Prednizon gibi kortikosteroid ilaçlar eklem hasarını, ağrı ve enflamasyonu azaltır. Yan etkileri; kemiklerin incelmesi, katarakt, kilo alımı ve diabet olabilir. Doktorlar genellikle kortikosteroidleri akut semptomları gidermek için kullanır.
- Hastalık Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar: Bu ilaçlar romatoid artridin ilerlemesini yavaşlatır ve diğer dokuları kalıcı hasardan korur. Bu ilaçlar; metotreksat, hidrosiklorin,sulfasalazin ve leflunomit içerir. Yan etkileri değişkenlik gösteirir fakat genel olarak; siddetli akciğer enfeksiyonları ve karaciğer hasarı görünebilir.
- Bağışıklık Sistemini Baskılayıcı İlaçlar: Bu ilaçlar romatoid artrir hastalarında kontrol edilemeyen bağışıklık sistemini, düzenlemek için kullanılır. Azatiyopürin ve siklosporin içerirler. Bu ilaçlar enfeksiyonlara olan duyarlılığı arttırabilir.
- TNF-alfa İnhibitörleri: Tümör nekroz faktör- alfa(TNF-alfa) vücut tarafından üretilen bir inflamatuar maddedir. TNF-alfa inhibitörleri ağrıları azaltmaya, sabah tutukluğuna ve şişmiş eklemlerde azalmaya yardımcı olabilir. Etanersep, infliksimab, adalimumab, certolizumab ve golimumab içerir. Yan etkileri; ishal, bulantı, saç dökülmesi ve enfesksiyon olabilir.
- Diğer İlaçlar: Diğer bir çok romatoid artrit ilaçları vücudunuzda çeşitli iltihaplanmayla ilgili süreçleri hedef alır. Bu ilaçlar; anakinra, rituksimab, tofacitinib, abatasept ve tocilizumab içerir. Yan etkileri ise karın ağrısı, burun akıntısı, baş ağrısı, kaşıntı ya da boğaz ağrısı olabilir.
Romatoid Artrit için Terapi
Doktorunuz eklemlerinizin esnekliğini koruması için size çeşitli egzersizleri öğretecek bir terapist önerebilir. Terapist size günlük işlerinizi yapmak için eklemlerinizi nasıl daha kolay kullanabileceğinizi gösterecektir. Örneğin parmaklarınızda bir sorun varsa kolunuzun diresekle bilek arasındaki bölümünü (ön kolu) kullanarak bir nesneyi nasıl alacağınızı gösterebilir. Yardımcı cihazlarla eklemlerinizdeki ağrılarılarınızı hafifletebilirsiniz.
Ameliyat
İlaçlar eklemlerinizde meydana gelen hasarı azalmıyorsa ya da önlemiyorsa, doktorunuzla birlikte hasarlı eklemleri onarmak için ameliyat düşünülebilir. Cerrahi müdahale eklemlerinizi kullanabilme yeteneğinize yardımcı olur. Ayrıca ağrılarınızı ve oluşan deformalitelerinizi azaltabilir. Romatoid artrit ameliyatı aşağıdaki prosedürleri içerebilir:
- Eklemin tümden değiştirilmesi: Eklem değiştirme ameliyatı sırasında, doktorunuz ekleminizin hasarlı parçalarını kaldırır, metal ve plastikten yapılmış bir protez ekler.
- Tendon onarımı: İnflamasyon ya da eklem hasarı, eklem çevresindeki tendonların gevşemesine veya yırtılmasına neden olabilir. Doktorunuzun bunları onarması mümkün olabilir.
- Eklem füzyonu: Cerrahi olarak birleştirme eklemleri sabitlemek veya yenilikleri uyarlamak ve ağrıları azaltmak için tavsiye edilebilir
Cerrahi müdahale, iltihap, ağrı ve kanama gibi riskler taşır. Doktorunuzla yararları ve riskleri gözden geçirin.
Romatoid Artrit'te Yaşam Biçimi Değişiklikleri
Romatoid artritiniz varsa vücudunuzun bakımı için bazı adımlar atabilirsiniz. Bu öz-bakım önlemleri ve ilaçlarınızla birlikte size bulgu ve belirtileri yönetmenize yardımcı olabilir:
- Düzenli egzersiz: Hafif egzersizler, eklemlerinizin çevresindeki kasları güçlendirmenize yardımcı olur ve bu yorgunluk hissinizle mücadele etmenize yardımcı olur. Egzersizlere başlamadan önce doktorunuza danışın. Yeni başladıysanız ilk olarak sadece yürüyüşü deneyin. Yüzme ve suda yapılan hafif aerobik hareketleriyle devam edebilirsiniz. Yaralı ya da iltihaplı eklemleriniz varsa egzersizden kaçının.
- Sıcak ya da soğuk uygulayın: Isı acınızı hafifletebilir ve gergin kaslarınızın gevşemesine yardım edebilir. Soğuk da ağrınızı sönükleştirebilir. Ayrıca uyuşturucu bir etkiye sahiptir, kas spazmlarınızı azaltır.
- Rahatlamak: Hayatınızdaki stresi azaltarak ağrınızla başa çıkmak için yollar bulun. Bu tür teknikler; hayal etme, derin nefes alıp verme ya da hipnoz olabilir.
